Uniek mat

De competitie
Onze tegenstanders waren al groepswinnaar, en wij waren al laatste. Wat valt er dan nog te doen? Gewoon lekker schaken, we zien wel. En óf we wat zagen! Matje hier, promotie daar. 5½ – ½ werd het … voor ons! Ongekend. Ik heb tegen Nicolò mogen spelen, en dat was werkelijk de vriendelijkste externe tegenstander ooit (dat is weleens anders geweest, ik noem daar geen naam bij). Hij speelde goed, en ik ook, af en toe. Een foutje hier, een foutje daar, en ik won. Dat had zeker ook anders kunnen aflopen, en dat was OK geweest.

Ze bleven ook nog “hangen”, en het werd gezellig. Ik feliciteer Philidor met de eerste plek, ze verdienen het. Maar door het geweldige aantal bordpunten zijn wij geen laatste (5^e), en ook geen 4^e, maar 3^e geworden. Lekker!

De dame
De mooiste partij was echter die van de dames. Onze dame en daarbeij de dames op het bord. Dame-eindspelen … altijd lastig. Zoals op ons niveau  hoort: de partij schommelde wat heen en weer … foutje hier, foutje daar … wit eerst beter, daarna zwart beter. Wat bijzonder is, is dat onze professionele schrijfster tóch niet zo goed schrijft. Zetten dan, hè, dus de hele partij hebben we niet meer. Maar dat geeft niet, want het gaat om het spektakelstuk op het eind. Vlak voordat we “in de wedstrijd vallen” had zwart nog een extra loper en was goed op weg om onze witspeelster mat te zetten. Maar wat doe je als je aan het verliezen bent? Naar voren met die pion! En dreigen! En complex maken! De pion haalde de 7^e. Perfect uitgevoerd (ik ben trots op je…).

Het moment suprême is hier (wit aan zet):

De zwarte loper is inmiddels van het bord, en nu is wit aan het winnen. Mat in 5, de makkelijke manier: schaak-schaak-schaak-schaak-mat. Maar dat is niet wat er gebeurde! De eerste zetten wel; na 1. b8D+ Kg7 2. D1b7+ Kh6 3. Df8+ Kh5 staat het:

De eerder aangekondigde mat in 5 was inmiddels mat in 4 geworden, omdat zwart niet flauw zijn dame op e8 had weggeven. En nu is het dus mat in 1. Pakken op h7 is direct mat. En ja hoor! De pion op h7 werd opgepakt en met de dame geslagen! Maar … wat? … met de dame op f8? … ja maar … dat mag niet! Paniek! (het excuus was later: ik had nog maar 3 minuten…) Goed, er werd dus een onreglementaire zet gespeeld: 4. Df8xh7??. Dan maar een andere zet. 4. g4+!? Geen mat, wel schaak. Zwart speelt 4. … fxg4. Weer mat in 1, weer pakken op h7. Echter 5. Db5+!?. Geen mat, wel schaak. Wederom kan zwart weer een zetje uitstellen door de dame te offeren. Gebeurt niet: 5. … Kh4. Weer mat in 1. En dat wordt ‘m 6. Dg5#.

Grootmeester Peter Leko zei ooit: “You’ve got to torture your opponent”.

De vergelijking
Wat is beter dan één dame? Twee dames!
Wat is beter dan paniek? Je paniek delen met je teamgenoten!
Wat is beter dan mat in 1? 2 keer mat in 1!
Wat is beter dan 2 keer mat in 1? 3 keer mat in 1!
Wat is beter dan 5^e worden? 3^e worden!

De arbiter
Die was er niet. Bij het openingswoordje (wat om de een of andere reden door mij moest worden uitgesproken, terwijl de voorzitter gewoon aan het bord zat) heb ik gemeld: “Bij thuiswedstrijden van het A-team ben ik arbiter, maar aangezien ik zelf meespeel is er nu dus géén arbiter.” Wat zou een arbiter hebben gedaan? De regels (FIDE-Regels voor het Schaakspel) van de KNSB:

Artikel 4.3 sub 2: “… een of meer van de stukken van zijn/haar tegenstander aanraakt, dan moet hij/zij het eerst-aangeraakte stuk slaan dat kan worden geslagen …”

Artikel 4.3 sub 3: “… een of meer stukken van elke kleur aanraakt, dan moet hij/zij het eerst aangeraakte stuk van zijn/haar tegenstander met zijn/haar eigen eerst aangeraakte stuk slaan. Indien dit onreglementair is, dan moet hij/zij het eerst-aangeraakte stuk verplaatsen of slaan dat kan worden verplaatst of geslagen …”

Artikel 12.1: “… De arbiter moet erop toezien dat de Regels voor het Schaakspel worden nageleefd …”

Een arbiter had dus móéten ingrijpen; g4+ was een onreglementaire zet, aangezien de witspeler éérst de pion op h7 heeft aangeraakt. Deze kan (en móét!) dus worden geslagen. Een arbiter had dus:

1. De klok moeten stoppen.
2. De witspeler moeten mededelen dat een onreglementaire zet is gespeeld, omdat:
   1. de pion op h7 als eerste is aangeraakt,
   2. er een reglementaire zet mogelijk is waarbij deze wordt geslagen, en
   3. deze zet níét is gespeeld.
3. De klok voor wit corrigeren voor de onterechte increment van 30 seconden.
4. Twee minuten moeten bijtellen voor zwart (dat is de “straf”).
5. De klok weer op “wit aan zet” zetten.
6. De klok weer starten.

Kortom: een arbiter had de witspeler moeten verplichten mat te zetten! Hier heb ik geen leuk filmpje bij, want volgens mij is dit nog nooit gebeurd.

De leraar
Het voordeel van het (te) laat schrijven van een stukje zoals dit, is dat er in de tussentijd meer is gebeurd. Wisten jullie dat al meer dan een jaar het Rijnlands Lyceum onze schaakclub vraagt om les te geven tijdens de zogenaamde flex-uren? Leerlingen mogen die uren zelf invullen met bijles, extra sport, theater, e.d. En de animo voor schaken wordt steeds groter. Onze eigen Roel en Paul zijn de schaakmeesters! Waren het in het begin nog een handjevol leerlingen, inmiddels zit het lokaal bijna vol (20+). Zaterdag heb ik met Roel op de open dag van het Rijnlands het “schaakstandje” (tsja, hoe beschrijf je de uitspraak van dat woord) bemand. Ook onder de nieuwe lichting leerlingen zitten weer veel schaakenthousiastelingen. En Roel heeft zelfs hier en daar een ouder weten te strikken eens bij ons te komen kijken.

Frans van Dorsselaer