Blunders en Frans(e) les

Begin met het eind voor ogen. Een van de lessen uit de communicatie; er zullen er in dit verslag nog meer volgen. Maar we beginnen ‘dus’ met het eind, een bijdrage van Ignace z’n partij van 4 maart 2025. Uiteraard voorzien van een door hemzelf vervaardigde illustratie. Daarna gaan we naar het begin van de avond: Frans(e) les.

Blunder
Ik zat met toch wel wat revanchegevoelens tegenover een tegenstander die me een jaar geleden nog trakteerde op een of ander achterbaks platvloers gambietje. Ja, Frans van D., nu zou het moment van wraak komen! Eerst even je haastig aanvalletje opvangen, onschadelijk maken, een pionnetje meesnaaien en vervolgens het eindspel uitmelken waar mijn vrijpion de grote held zou gaan worden. Het plan verliep naar wens.  Ik maakte me op om fijn te gaan uitknijpen en uitpersen en uitwringen… inmiddels nam het aantal decibels gestaag toe. Vroeger kon ik er wel tegen als er allerlei lieden in de speelzaal stonden te leuteren maar nu… het viel me tegen. De concentratie was niet meer optimaal. Het uitmelken ging moeizaam. Maar ach, nog even mijn Koning in veiligheid brengen dan moest het wel lukken…. Ik deed een zet en dacht nog: Lijkt goed….
Frans deed een zet en ik gaf op. Penninkje niet gezien…. Mijn Loper… Zip Weg!!

Ignace

Frans(e) les
Voor de tweede keer dit seizoen toonde Frans D. zich bereid ons mee te nemen in de wereld van schaakvaardigheden. Deze keer ging het over het claimen van remise. Met dank aan Marco die zijn live schaakbord had meegenomen voor demo’s, én ’t Onderdak, aangezien er sinds kort een enorm tv-scherm hangt. Kortom: het zag er allemaal heel professioneel uit.

Nar
Voordat de les om 19.00 uur van start kon gaan, kwam er echter eerst een noodoproep van Roel in de groepsapp: de koffie was op! Wat? Alweer?, dacht ik bij mezelf. ‘Ik zit nog te eten,’ appte ik terug, ‘maar daarna kan ik wel koffie halen. Dan wel graag wachten met het beginnen van de les tot ik er ben.’ ‘Geen koffie, geen les,’ was het korte en krachtige antwoord van Roel. Nu was ik al twee dagen geveld door gehoest en geproest (met dank aan degene van wie ik dit kreeg, nee, ik ben nog steeds geen verraaier), dus als een volleerd hijger liep ik gehaast naar de Vomir, terwijl manlief een tasje met chocosticks en een schaal met hapjes in handen geduwd kreeg. ‘Kun jij dit dan vast meenemen?’ Nee is natuurlijk geen antwoord. Klokslag 19.00 uur plus 13 seconden, stapte ik de analyse/barruimte binnen. ‘Heb je mijn appje nog gezien?’ vroeg Roel. ‘Nee, ik kijk niet continu op mijn telefoon, hoezo?’ ‘Er was nog koffie … Ja, het zat hélemaal verstopt …’ ????grpf????hm????⚡️⛈️. Waar ik in gedachten de tweede nar reeds aan Sam toegekend had – verantwoordelijk voor de koffie, immers – ging deze nu naadloos door naar Roel. Het klassement zal ik elders vermelden.

Meester Frans heeft er zin in

Claimen
Na dit onrustige begin schaarden de gemotiveerde leerlingen zich rond de tafel in de speelzaal, en meester Frans zocht zijn plek bij het scherm. ‘Waar zijn de koekjes gebleven?’ vroeg ik nog aan Jan (B.). ‘In de koelkast.’ ‘Huh?’ ‘Ja, het is toch chocolade?’ Ik kon er geen chocola van maken, maar de koele koekjes vonden gretig aftrek.
Meester Frans begon. Als je remise aanbiedt moet je achter de zet die je wilt gaan uitvoeren een =-teken zetten. En liefst voordat je de klok indrukt remise aanbieden. Gevolgd door: ‘Maar het kan ook nadat je de klok hebt ingedrukt.’ Nou ja, laten we het erop houden dat het vooral belangrijk is dat je het =-teken noteert. Zodat er later geen discussie is. Let dus op dat ook je tegenstander dit noteert. Daarna gingen we meteen door naar het zwaartepunt van de avond, namelijk remise claimen. Wanneer kun je remise claimen:

• Als mat zetten onmogelijk is. Dan is het gewoon remise, dat hoef je niet eens te zeggen, is een vaststaand feit.
• Als er 50 zetten lang geen progressie is: geen pion gezet en geen stuk geslagen.
• Als er 3x dezelfde stelling op het bord is gekomen; dat hoeft niet aaneengesloten. Pff, dat maakt het meteen alweer ingewikkelder. Het bewijs hiervan moet wel geleverd worden, de arbiter bepaalt dit (zonodig).
• Alleen als je 30 seonden increment hebt moet je blijven schrijven tot en met de laatste zet. Bij minder of geen increment hoef je de laatste 5 minuten niet te schrijven.
• De 75 zetten regel. Dan is het meteen remise. De arbiter kan dan bepalen dat de partij afgelopen is. Dat geldt als er niets geslagen is en er geen pionnen verzet zijn.

De leerlingen

Om de boel wat extra smeuïg te maken kwam er nu een filmpje. Nou ja, toch niet, het werd telkens zwart voor onze ogen of er verscheen een vette ERROR op het scherm. Frans werd er niet warm of koud van, liet het op het demobord van Marco zien. Maar dat bord weigerde de zetten op het scherm te vertonen. Was les 1 (hier dus les 2 ????) in communicatie niet: test de apparatuur? Het maakte allemaal niets uit voor het verhaal – zeker niet omdat Frans later de partij alsnog op het scherm wist te toveren –  waarin Miles claimde tegen Karpov, maar dit afgekeurd werd.
Maar waarom?

Onterechte claim

14 jaar
Frans’ gezicht kreeg iets dromerigs toen hij verhaalde dat hij op 14-jarige leeftijd bij het Interpolistoernooi naast Karpov had gestaan, die zat te analyseren. Wat was er gebeurd? Miles had geclaimd dat er drie keer zetherhaling was geweest, maar wat hij niet wist, was dat mogelijke zetten de stelling mede bepalen. In dit geval was een mogelijke zet een rokade geweest. Weliswaar niet uitgevoerd, maar het was een mogelijkheid en daarmee telde die zet niet mee voor de 3x zetherhaling. In de reglementen staat dat ‘het recht om te rokeren alleen wordt opgeheven als de koning of toren verzet is’. En dus was de claim fout. Miles woest, maar ja … regels zijn regels. Ook bij de (bona?)FIDE-regels. Overigens geldt dit ook voor en passant slaan. Het is maar dat u het weet!

Forceren
De meester ging verder met forceren: Je kunt remise ook ‘forceren’ als een stelling drie keer op het bord is gekomen. Dan moet je:

• Eerst opschrijven wat je wilt spelen.
• De klok stopzetten en de arbiter roepen.
• Aangeven welke zet je wilt doen (die heb je dus opgeschreven) en zeggen: ‘En daarmee komt dezelfde stelling voor de 3e keer op het bord en claim ik remise.’

Frans verwijst hierbij naar de Regels voor het Schaakspel die op de site van de Schaakbond staan. En waarom zijn die regels er eigenlijk? ‘Waarom bestaat de regel “aanraken is zetten” bijvoorbeeld?’ De leerlingen haasten zich om het goede antwoord te geven. Frans zet het op een rijtje:

• Ten eerste: omdat je niet mag analyseren, d.w.z. als je de zet hebt uitgevoerd kun je kijken naar het (nieuwe) beeld dat ontstaat op het bord.
• Ten tweede: omdat je je tegenstander niet in verwarring mag brengen.
• Uitzondering op de regel ‘aanraken is zetten’ is als het niet kan, bv doordat je jezelf schaak zet en er geen andere zet mogelijk is met datzelfde stuk.

50 zetten claim, claim, claim, no-claim

En zo zijn er nog meer regels. Als de klok stilstaat mag je de stukken niet meer aanraken. Als je onterecht claimt krijg je een tijdstraf. Als je de koning slaat verlies je. Je mag de koning niet slaan, wat een geruststelling voor WA!
Er volgen nog wat anekdotes bv over hoe Parmaham Magdiehoedlosmam (ofzoiets) tegen Carlssen telkens de klok stilzette en 50 zetten claimde, telkens teruggefloten werd door de arbiter, die, na ff tsjekke, meldde dat er nog geen 50 zetten waren gedaan (maar niet mocht zeggen hoeveel het er wel waren) en toen het dan eindelijk wel zover was, hij vergat te claimen. Allemaal heel leuk én leerzaam. Bijvoorbeeld dat ook de grote jongens niet alles weten, althans op het gebied van de regels, op z’n minst bijzonder.

Schaken
Inmiddels was het acht uur geworden en sprak Piet de onnavolgbare woorden: ‘Wordt er eigenlijk nog geschaakt vanavond?’ Dat werd er en nadat we onder applaus meester Frans bedankten voor zijn wijze lessen, schoof iedereen achter zijn of haar bord, in de tv-zaal, of in de analysebarruimte. Ikzelf zat in een lange partij tegen Frans V. (niet te verwarren met ‘een partij tegen lange Frans’) waarbij ik (zo bleek uit de thuisanalyse) helaas een eeuwig schaak over het hoofd zag – en daarmee remise, had ik dan niets geleerd? – waardoor hij uiteindelijk toch won. De nazit was er niet minder gezellig om, met de restanten van de hapjes (zelfs de tomaatjes worden uiteindelijk toch opgegeten), en later het 3e pak koekjes, dat wonderwel goed smaakte bij de hoppige dorstlessers. Uiteraard werden er op het late uur diverse ideeën en suggesties voor een nog geolieder SSC-machine aangedragen, waarbij de meest belangrijke misschien wel de oproep van Roel was: ‘Het zou fijn zijn als er meer mensen rond halfacht/kwart voor acht zouden komen, om te helpen met het klaarzetten van de spullen.’ Waarvan akte!

Maaike